Een recente rechtszaak, uitgelicht in het NRC van 23 juli 2025, toont een opmerkelijke wending in een WIA-zaak. De rechter twijfelde aan het oordeel van de UWV-verzekeringsarts en stelde een langdurig zieke vrouw in het gelijk, waardoor het UWV haar WIA-aanvraag opnieuw moet beoordelen. De krant noemt deze uitspraak ‘zeldzaam’, omdat rechters het oordeel van het UWV vaak wel overnemen. Deze ‘zeldzaamheid’ raakt de kern van een probleem dat al langer speelt: de complexe en cruciale rol van medisch deskundigen in rechtszaken tegen het UWV.
Dit probleem werd al in 2019 uitvoerig onderzocht door verzekeringsarts en jurist Jim Faas. Voor zijn promotieonderzoek ‘Bruggen bouwen over de kenniskloof’ analyseerde hij de inzet van deze deskundigen. Zijn conclusie was destijds al dat rechters (te) blind varen op de experts die zij inschakelen.
Faas, zelf werkzaam bij de afdeling Bezwaar en Beroep van het UWV , merkte op dat de rechter vrijwel altijd meeging met het oordeel van de ingeschakelde deskundige. Dit viel hem op omdat hij zelf lang niet altijd overtuigd was van de bekwaamheid van die experts.
Ontluisterende resultaten
De resultaten van het onderzoek van Faas waren ‘ontluisterend’. In een pilotanalyse van veertig dossiers trof hij slechts in één geval een inhoudelijke argumentatie aan waarom de rechter een deskundige had ingeroepen. In de overige gevallen werden standaardteksten gebruikt, wat ook gold voor de overweging om het oordeel van de expert te volgen.
Uit zijn onderzoek bleek verder:
- Inzet deskundige loont voor eiser: In de (destijds) circa 5% van de 9000 rechtszaken waarin een deskundige werd ingeschakeld , steeg de kans op ongelijk voor het UWV aanzienlijk. Werd een psychiater ingeschakeld, dan kreeg zelfs meer dan de helft van de eisers gelijk. Dit sluit aan bij de recente NRC-zaak, waar de onafhankelijke expert doorslaggevend was voor de eiser.
- Flinke vertraging: Een groot nadeel is de doorlooptijd. Het inschakelen van een expert verdubbelde de gemiddelde duur van een zaak van 9 naar 22 maanden.
- Verschuiving in denken: Het onderzoek zorgde bij Faas zelf ook voor een verandering. Zijn verbazing over het ‘vanzelfsprekend volgen van de deskundige’ sloeg om in ‘verbazing over het doorgaans volgen van de verzekeringsarts zónder dat er een deskundige aan te pas komt’.
Wie is de expert?
Een kernprobleem is de selectie en aansturing van de deskundige. De rechter moet oordelen over medisch-inhoudelijke zaken, waarvoor hij niet is opgeleid. Daarom roept hij de hulp in van een onafhankelijk medisch deskundige, doorgaans een medisch specialist.
Dit is volgens Faas niet altijd ideaal. Het gaat immers om een verzekeringsgeneeskundig vraagstuk, niet alleen om de kwaal zelf. Bovendien is er geen verplichting voor artsen om lid te zijn van een register voor gerechtelijk deskundigen. Het is daardoor vaak onduidelijk hoe rechters tot hun keuze voor een specifieke expert komen.
Een bijkomend risico is dat rechtbanken vragen stellen die buiten het expertisegebied van een arts vallen. Soms wordt nog gevraagd of iemand ‘zijn eigen of ander werk’ kan doen. Hiermee, zo stelt Faas, lokken rechters artsen in een ’tuchtrechtelijke fuik’.
Aanbevelingen voor verbetering
De recente NRC-zaak toont het belang van een kritische en deskundige blik. Om de kwaliteit van de rechtspraak in UWV-zaken te verbeteren, deed Faas in zijn proefschrift meerdere aanbevelingen:
- Verplicht register: Stel een register verplicht voor deskundigen, zodat expertise transparant is.
- Betere vraagstelling: Zorg dat rechters betere, gerichte vragen stellen die binnen het vakgebied van de expert vallen.
- Meer medische kennis in de rechtbank: Breng meer medische knowhow in de rechtbanken zelf. Faas was enthousiast over een proef in Amsterdam waarbij standaard een medisch expert of UWV-arts bij de zitting aanwezig was, wat veel vertragende vragen direct wegnam.
De zaak uit 2025 illustreert perfect wat het onderzoek van Faas blootlegde: de enorme impact die een onafhankelijke deskundige kan hebben. Het onderstreept de noodzaak voor rechters om niet blind te varen, maar actief ‘bruggen te bouwen over de kenniskloof’.