Eerste punt: Algemeen Principe: Geen Recht op Uitkering Tijdens Detentie
In Nederland geldt als hoofdregel dat iemand geen recht heeft op een sociale uitkering (zoals Ziektewet, WIA, WW, AOW) zolang hij in detentie zit, of het nu een huis van bewaring, penitentiaire inrichting of tbs-kliniek betreft. De reden hiervoor is dat de staat al voorziet in het onderhoud van de gedetineerde.
Bronnen:
- Rijksoverheid.nl: “Heb ik recht op een uitkering als ik naar een gevangenis ga?” https://www.rijksoverheid.nl/onderwerpen/straffen-en-maatregelen/vraag-en-antwoord/heb-ik-recht-op-een-uitkering-als-ik-naar-een-gevangenis-ga
- UWV: “Uitkering bij detentie” https://www.uwv.nl/nl/detentie
- Dienst Justitiële Inrichtingen (DJI): “Uitkeringen | Justitiabelen” https://www.dji.nl/justitiabelen/onderwerpen/uitkeringen
Er zijn enkele uitzonderingen mogelijk, bijvoorbeeld als een gedetineerde deelneemt aan een programma gericht op resocialisatie of proefverlof heeft in het kader van een tbs-maatregel. Gedetineerden zijn verplicht hun detentie direct te melden aan de uitkeringsinstantie (bijvoorbeeld UWV of gemeente). Niet-melden kan leiden tot een boete en terugvordering van onterecht ontvangen uitkeringen. Een uitkering stopt meestal na een maand detentie. Bij een korte detentie (bijvoorbeeld minder dan twee maanden bij bijstand) kan de uitkering vaak worden opgeschort en na vrijlating weer worden opgestart. Bij langere detentie moet de uitkering na vrijlating opnieuw worden aangevraagd.
Aanvulling op: Arbeidsongeschiktheid en Stressklachten Binnen Detentie
Hoewel er geen recht is op een reguliere arbeidsongeschiktheidsuitkering (WIA/WAO) tijdens detentie, betekent dit niet dat stressklachten of andere medische aandoeningen van gedetineerden niet worden erkend of behandeld.
Medische zorg in de PI: Gedetineerden hebben recht op medische zorg, inclusief psychische zorg. De medische kosten worden betaald door het Ministerie van Justitie en Veiligheid.
Beoordeling Arbeidsgeschiktheid Binnen de PI: Binnen de penitentiaire inrichting (PI) wordt de arbeidsgeschiktheid van een gedetineerde beoordeeld door de medische dienst (inrichtingsarts). Dit is relevant voor deelname aan arbeidsprogramma’s binnen de gevangenis. Een arts in de PI adviseert hierover, maar de directie van de PI neemt de uiteindelijke beslissing.
Belangrijk: Arbeidsongeschiktheid buiten de gevangenis (bijvoorbeeld een bestaande WIA-uitkering) zegt niets over de geschiktheid om mee te doen met het arbeidsprogramma binnen de PI. Als een gedetineerde zich ziek meldt met stressklachten, zal de medische dienst dit beoordelen. Wanneer de gedetineerde volgens de medische dienst weer in staat is om arbeid te verrichten en dit weigert, kan dit gevolgen hebben.
Jurisprudentie Specifiek Over Stressklachten Bij Gedetineerden
Jurisprudentie op dit specifieke snijvlak (arbeidsongeschiktheid door stressklachten tijdens detentie met het oog op een uitkering) is schaars, omdat, zoals gezegd, het recht op uitkering tijdens detentie in principe is uitgesloten.
Vanuit de Werkgeversrol hoe om te gaan met werknemer met detentie en erna:
Het Arbeidscontract, de mogelijkheden:
- Het arbeidscontract is beëindigd tijdens detentie: In veel gevallen zal de werkgever de arbeidsovereenkomst tijdens (langdurige) detentie hebben beëindigd, bijvoorbeeld vanwege:
- Niet-nakomen van de arbeidsovereenkomst: De werknemer kan zijn werkzaamheden niet verrichten.
- Verstoorde arbeidsrelatie: De detentie kan leiden tot een onhoudbare situatie.
- Bedrijfseconomische redenen: Soms wordt een vervanger aangesteld.
Als de arbeidsovereenkomst rechtsgeldig is beëindigd, dan is er geen werkgeversrol meer. De ex-werknemer meldt zich dan niet ziek bij de voormalige werkgever, maar zal een uitkering (bijstand, WW, en later mogelijk WIA) moeten aanvragen bij de daarvoor bestemde instanties (gemeente/UWV), mits hij aan de voorwaarden voldoet.
- Het arbeidscontract is blijven bestaan tijdens detentie: Dit komt minder vaak voor bij lange detentie, maar kan wel het geval zijn bij:
- Korte detentie: Bijvoorbeeld enkele dagen of weken, waarbij de werkgever de werknemer niet heeft ontslagen.
- Specifieke afspraken: In uitzonderlijke gevallen kunnen werkgever en werknemer afspraken hebben gemaakt over de instandhouding van het dienstverband.
In dit geval is de werkgever nog steeds gebonden aan de rechten en plichten uit het arbeidsrecht.
De Situatie Waar de Bedrijfsarts Mee Geconfronteerd Kan Worden
Werknemer meldt zich ziek ná detentie bij een nog bestaand arbeidscontract:
Als er nog een geldig arbeidscontract is, dan gelden de normale regels van de Ziektewet en het Burgerlijk Wetboek (BW) met betrekking tot ziekte.
- Acceptatie van de ziekmelding: De werkgever moet de ziekmelding in principe accepteren. Een ziekmelding is een feitelijke mededeling; de werkgever kan de melding niet weigeren.
- Controle door de bedrijfsarts: Het is de taak van de werkgever om de werknemer direct door te verwijzen naar de bedrijfsarts.
De bedrijfsarts beoordeelt of de werknemer arbeidsongeschikt is ten gevolge van ziekte of gebrek. De oorzaak van de stressklachten (detentie) is daarbij van ondergeschikt belang; het gaat om de medische gevolgen die leiden tot ongeschiktheid om te werken. De bedrijfsarts adviseert over de arbeidsongeschiktheid, de re-integratiemogelijkheden en de prognose.
- Loondoorbetalingsplicht bij ziekte: Als de bedrijfsarts vaststelt dat de werknemer arbeidsongeschikt is, dan heeft de werkgever in principe de plicht om gedurende maximaal 104 weken (2 jaar) het loon (gedeeltelijk) door te betalen.
Uitzondering: De periode van detentie zelf geldt niet als periode van arbeidsongeschiktheid in de zin van de loondoorbetalingsverplichting. De loondoorbetalingsplicht start pas op het moment dat de werknemer zich ziek meldt na vrijlating en er sprake is van arbeidsongeschiktheid door ziekte of gebrek.
De werkgever kan niet worden gehouden aan loondoorbetaling voor een periode waarin de werknemer gedetineerd was en niet kon werken.
De werkgever moet samen met de werknemer re-integratie-inspanningen leveren, conform de Wet verbetering Poortwachter.
Conclusie (Algemeen)
Als er nog een geldig arbeidscontract bestaat na detentie, moet de werkgever de ziekmelding accepteren en de werknemer doorverwijzen naar de bedrijfsarts. De loondoorbetalingsplicht bij ziekte start dan vanaf het moment van ziekmelding na vrijlating, mits de bedrijfsarts de arbeidsongeschiktheid vaststelt. Als het arbeidscontract tijdens detentie al rechtsgeldig is beëindigd, dan heeft de werkgever geen enkele plicht meer.
De Voorgelegde Casus:
Werknemer Claimt Zoveel Stress te Hebben Dat Hij Niets Kan en Niet Belastbaar Is.
Als een werknemer zich na detentie ziek meldt met ernstige stressklachten en claimt niets te kunnen, is dit een situatie die zorgvuldige behandeling vereist binnen de kaders van het arbeidsrecht en de sociale zekerheid. De werkgever kan niet zomaar de ziekmelding weigeren, maar heeft wel instrumenten om de situatie te beoordelen en de re-integratie te begeleiden.
De meest heldere werkwijze conform de professionele richtlijnen is:
De bedrijfsarts beoordeelt de medische situatie en stelt een Functionele Mogelijkheden Lijst of ander duidelijk arbeidsbelastbaarheid profiel.op, waarin de beperkingen en mogelijkheden van de werknemer worden beschreven (bijvoorbeeld op het gebied van concentratie, omgaan met stress, sociale interactie, werktijden, enzovoort). Op basis van de FML adviseert de bedrijfsarts over de belastbaarheid van de werknemer en de mogelijkheden voor re-integratie (bijvoorbeeld aangepast werk, opbouw van uren, of dat er op dit moment nog geen mogelijkheden zijn). De bedrijfsarts kan ook adviseren over noodzakelijke behandelingen.
Daar zit direct het probleem:
de werknemer kan, indien het advies niet in lijn is met zijn verwachtingen, bezwaar maken via verschillende methoden. Immers, het is de mening van één bedrijfsarts.
Het ultieme advies is de casus te voorzien van een onderbouwd bedrijfsgeneeskundig advies dat juridisch dusdanig is onderbouwd dat het ook bij betwisting standhoudt en de bedrijfsarts gevrijwaard blijft van “gedoe”.
Dit kan indien het advies gebaseerd is op een breed gedragen multidisciplinair onderzoek, een onafhankelijk medisch specialistisch onderzoek. Daarbij is de mening en het advies van de bedrijfsarts gebaseerd op de meningen van meerdere specialisten op basis van een grondig, breed gedragen onderzoek. Een onafhankelijk medische psychiatrische expertise met verzekeringsgeneeskundig belastbaarheidsonderzoek (zoals bij Icara, waar u goede ervaringen mee heeft opgedaan, met een nette prijsstelling en geen wachttijden) biedt hier uitkomst.
Het biedt een gespecialiseerde psychiatrische, psychologische en verzekeringsgeneeskundige beoordeling met als doel een diagnose, prognose en een goed onderbouwde belastbaarheid. Daarmee is het de mening van meerdere specialisten, wat voorkomt:
- Verschil van inzicht
- Een door de werknemer ervaren verstoorde behandelrelatie
- Vastlopen van de re-integratie
- Helder uitgangspunten die door het UWV bij een beoordeling gerespecteerd worden
- Bij niet-meewerken aan re-integratie een goede medisch-juridische basis voor de werkgever om afdoende maatregelen te kunnen nemen binnen de verplichtingen van de Wet verbetering Poortwachter.
Het kost eenmalig een investering, maar wordt in deze casus uiteindelijk terugverdiend door het voorkomen van heikele medisch-juridische disputen. Daarnaast is de bron niet meer de behandelende bedrijfsarts alleen, maar het multidisciplinaire team. Het voorkomt “gedoe” voor de bedrijfsarts.
Rol Werkgever:
- Blijf in contact: Houd contact met de werknemer (binnen de grenzen van de privacy).
- Volg het advies van de bedrijfsarts: Het advies van de bedrijfsarts is leidend voor de re-integratie-inspanningen en de loondoorbetalingsplicht.
- Akkoord op de expertise: De werkgever stemt in met de inzet van een onafhankelijke medische expertise (via de bedrijfsarts).
- Deskundigenoordeel UWV: Als er een verschil van mening blijft bestaan tussen werkgever en werknemer over de re-integratie of de arbeidsongeschiktheid, kan zowel de werkgever als de werknemer een deskundigenoordeel aanvragen bij het UWV. Een verzekeringsarts van het UWV zal dan een oordeel geven, wat bindend kan zijn voor het re-integratietraject. Eventueel kunnen rechtspositionele maatregelen worden genomen bij het uitblijven van navolging van adviezen.